Jak rozpoznać i poradzić sobie z ADHD.

ADHD jest jednym z lepiej zbadanych zaburzeń dziecięcych, ale mimo tego należy pamiętać, że diagnozowanie go jest bardzo złożone i wymaga ścisłej współpracy psychologów, pedagogów, lekarzy, rodziców i nauczycieli.

Samo rozpoznanie ADHD jest bardzo trudne, nie ma testów jednoznacznie określających, że dziecko jest nadpobudliwe. Postawienie diagnozy odbywa się w dużej mierze w oparciu o obserwację dziecka, doświadczeniu i wiedzy diagnosty, wywiadzie dotyczącym ciąży, porodu. Istotne są również informacje o rozwoju dziecka, (dużą uwagę przywiązuje się do rozwoju emocjonalnego i społecznego) Niezwykle ważny jest też moment, od którego zaobserwowano niepokojące symptomy. Aby diagnoza była pełna potrzebna jest konsultacja pediatryczna, neurologiczna, psychiatryczna, a czasem konieczne jest badanie EEG. Kluczowe jest włączenie w proces diagnostyczny nie tylko rodziców czy opiekunów, ale również nauczycieli i wychowawcy dziecka.

Celem tak szerokiej analizy jest precyzyjne określenie intensywności, częstotliwości, rodzaju i miejsca ujawnienia się symptomów zaburzenia. Dzięki takiemu całościowemu podejściu można stworzyć precyzyjny i wszechstronny plan działania. Niewłaściwa terapia może zaszkodzić pacjentowi. W zupełnie inny sposób pracujemy przy dominującym typie nadruchliwości , inne działania podejmujemy w sytuacji gdy przeważa deficyt uwagi, inne działania kluczowe są przy dominacji impulsywności oraz agresji a zupełnie inne przy pracy z zaburzeniami typu dyslektycznego, które często współwystępują przy nadpobudliwości psychoruchowej.

Dzieci z ADHD funkcjonują znacznie poniżej swoich możliwości intelektualnych – występuje tu uszkodzenie procesów pamięci operacyjnej i procesów adekwatnego włączania nowych informacji co prowadzi do braku samokontroli. Zachowanie dzieci z nadpobudliwością psychoruchową jest więc impulsywnie. Charakteryzuje się również automatycznym wykorzystywaniem utrwalonych stereotypowych zachowań (tendencja do stałego powielania tego samego zachowania). Brak hamowania nie pozwala na zmianę reakcji, nie potrafią przewidywać konsekwencji zachowań.  Dzieci z ADHD nie potrafią planować i realizować planu działania, dużą trudność stanowi odroczenie nagrody. Ciągle krytykowane, karane za nieodpowiednie zachowanie czują się gorsze, niedoceniane, traktowane niesprawiedliwie, stają się przewrażliwione i coraz bardziej potrzebują akceptacji i poczucia osiągania sukcesu. Powyżej opisane elementy mają negatywny wpływ na funkcjonowanie w szkole, w rodzinie, w grupie rówieśniczej. Im bardziej nauczyciele i rówieśnicy odrzucają nadpobudliwe dziecko, tym bardziej ono stara się zwrócić na siebie uwagę i kontynuuje nieakceptowane, trudne do zniesienia formy zachowań, bo one pozwalają na odzyskanie uwagi. Obecność dziecka z ADHD stanowi dla otoczenia duże wyzwanie i jest trudne, jednak musimy pamiętać, że jest ono jednocześnie bardzo wrażliwe, podatne na urazy psychiczne, zagubione i odosobnione. Alternatywa dla starszych dzieci z ADHD stają się grupy zbuntowane z marginesu społeczeństwa.

Jak poprawiać funkcjonowanie osób z ADHD.

Badania i doświadczenie prowadzone w wielu krajach wskazują na wiele metod i technik terapii oraz leczenie farakologiczne.

Te ostatnie wzbudzają wiele kontrowersji. Wyniki badań dotyczących skuteczności leczenia farmakologicznego potwierdzają zmniejszenie symptomów i ograniczenie agresywności i impulsywności dzieci, ale tylko tak długo, jak długo podaje się lekarstwo. Należy również pamiętać, iż leczenie farmakologiczne nie poprawia funkcjonowania w szkole, nie ułatwia nawiązywania właściwych relacji interpersonalnych, nie poprawia samoświadomości i samokontroli, nie podnosi poczucia własnej wartości, nie uczy skutecznych i zdrowych sposobów radzenia sobie z lękiem i trudną sytuacją zadaniową. Jak zatem radzić sobie? Jakie działania, terapie w przypadku ADHD są skuteczne?

Skuteczne jest działanie całościowe obok lekarstw, dobrze zaplanowanej diety najważniejsza jest psychoterapia. Poza tym ważne są również zajęcia psychoedukacyjne, wskazany jest również trening relaksacji, zajęcia ruchowe.

Badania wykazują, że terapia behawioralno-poznawcza jest jedną z najskuteczniejszych metod terapii, najpierw indywidualna a potem grupowa. Jej zadaniem jest zwiększenie samoświadomość, samokontroli, poczucia własnej wartości u osób z ADHD. Bardzo wysoka skuteczność nurtu poznawczo-behawioralnego udokumentowana jest najnowszymi badaniami zespołu prof. Richarda Davidsona dyr. Laboratorium Neurobiologii Afektywnej i Laboratorium Obrazowania Czynnościowego Mózgu i Zachowania na Uniwersytecie Wiscinsin w Madison USA. Badania te wykazały, że systematyczny behavioralno-poznawczy trening zachowań nie tylko wpływa na poprawę funkcjonowania dzieci z nadpobudliwością psychoruchową, ale też dzięki dużej plastyczności mózgu powoduje jego trwałe zmiany strukturalne i czynnościowe, które z kolei są gwarancją stałości efektów terapeutycznych.

Dzięki pracy terapeutycznej udaje się wyzwolić motywacje do pracy i samodoskonalenia się oraz budować poprawne relacje interpersonalne. Podejście poznawczo – behawioralne w terapii dzieci i dorosłych z ADHD jest coraz bardziej popularną forma pomocy, uważana jest nawet za najbardziej dynamicznie rozwijającą się dziedzinę psychoterapii. Zwraca się uwagę na jej zalety – między innymi krótkoterminowość, zorientowanie na cel, ustrukturalizowanie, a więc możliwość empirycznej weryfikacji.

Dzieci z ADHD są wielkim wyzwaniem dla rodziców, nauczycieli i całego otoczenia są tak uciążliwe, że trudno z nimi wytrzymać. Dlatego często nie wierzymy, że są one jednocześnie wrażliwe, delikatne, wytrzymałe i uparte. Ale tak nie musi być właściwe podejście i praca z nimi sprawiają, że potrafią być elastyczne w myśleniu, zawsze gotowe do szybkiej zmiany strategii działania, są odważne, nie boją się ryzyka. Potrafią być czułe i naprawdę lojalne. Zacznijmy skupiać się na ich zaletach, nawet jeśli początkowo ich nie dostrzegamy i chwalmy za nawet drobne rzeczy.